Resultaten wetenschappelijk onderzoek mindfulness cursus

cursus:

Positieve resultaten van de mindfulness cursus zijn gevonden bij mensen met chronische
pijn, angststoornissen, eetstoornissen, slaapstoornissen, stressgerelateerde somatische
en psychische klachten, en depressie. Beoefenen van mindfulness heeft een positieve
invloed op de hersenfuncties, hart- en longfuncties en het immuunsysteem.

Twintig jaar internationaal onderzoek

Naar het effect van aandachttraining is de afgelopen twintig jaar onderzoek gedaan in Amerika, Engeland en Duitsland. Van de ruim 65 empirische studies op het gebied van mindfulness based stress reduction zijn vier meta-analyses verschenen: Bishop (2002), Baer (2003), Grossman (2004) en Lazar (2005).

Overzichtsstudies

De meest volledige overzichtsstudie is van Baer (2003). Zij concludeert dat aandachttraining een effectieve interventie is: relatief veel deelnemers die aan het programma beginnen, maken dit ook af. Een substantieel aantal continueert het toepassen van vaardigheden en oefeningen lang nadat het programma is geëindigd. Haar slotsom is dat mindfulness training mentale problemen helpt verlichten en het psychologisch functioneren verbetert.
Onderstaand overzicht is op genoemde meta-analyses gebaseerd.
VERANDERING COGNITIEF EN NEUROBIOLOGISCH FUNCTIONEREN

Stress-gevoeligheid

Goleman en Schwarz (1976) maten de huidgeleiding van mediterende en niet-mediterende mensen, om hun reactie op schokkende videobeelden te vergelijken. Mediterenden hadden een sterkere reactie maar keerden daarna veel sneller terug naar normaal niveau. Een indicatie dat mediterenden makkelijker vervelende ervaringen kunnen loslaten.
Austin (1997) en Shapiro (1998) vonden beide bij studenten die de training volgden significante vermindering van psychologische klachten en toename van vermogen tot empathie.
Williams (2001) onderzocht een groep vrijwilligers in het sociaal werk. Na het volgen van de aandachttraining vond hij significante verbetering van medisch en psychologisch functioneren en vermindering van stress-niveaus.

Stressmanagement

Rosenzweig (2003) vond verbetering stress management bij medische studenten die aandachttraining volgden (n=140). Wel controlegroep, geen follow-up.

Concentratie

Mindfulness mediterenden presteren significant beter bij concentratie-tests (Valentine en Sweet, 1999)

Hersenactiviteit

Davidson (2003) vindt significante verschuiving van activiteit richting linker frontaal cortex, hetgeen geassocieerd wordt met positieve affecten.

Immuunreacties

Massion (1995) vond significant hogere niveaus van een melatonine metaboliet bij een groep vrouwen die de aandachttraining volgde. Dit wordt geassocieerd met betere immuunfuncties.
Robinson (2003) laat voorlopige indicaties zien dat de weerstand verbetert bij HIV-patienten die de aandachttraining volgen. Davidson (2003) vindt hogere antistoffen in antistoffen-titers tegen influenza.

Vermindering Stoornissen

Depressie

De kans op terugval bij iemand die meer dan drie depressies heeft gehad neemt door aandachttraining af met vijftig procent (n=132), ook na een follow up van een jaar (Segal, 2002, Teasdale, 2000)

Angst

Een groep van n=24 toont significante reductie van angst en depressieklachten, ook na drie maanden follow-up (Kabat-Zinn, 1992).
Een studie (zonder controlegroep) toont significante afname in angst, ook na follow-up meting drie jaar later (Miller, 1995)
Reibel (2001) vond bij een groep van n=136 44% vermindering angstklachten en 34% vermindering depressieklachten. Deze verbeteringen bleven gehandhaafd bij een jaar follow-up.

Fibromyalgie

Kaplan (1993) vindt 8% vermindering van pijn/vermoeidheid en 37% vermindering algemene psychische symptomen (n=77).
Bij Goldenberg (1994) rapporteren 67% van de deelnemers verbeteringen, bij de controle groep is dat 40% (n=121).

Psoriasis

Kabat-Zinn (1998) vindt in een gerandomiseerde trial significante verschillen tussen deelnemers in aandachttraining en de controle groep, gemeten naar aantal dagen tot ‘skin clearing’, n=37.

Eetstoornissen

Kristeller (1999) vindt bij boulimie patiënten (n=54) afname in eetbuien van 4 naar 1,5 per week.

Stoornissen in de lichaamsbeleving

Stewart (2004) beschrijft een nieuwe benadering gebaseerd op mindfulness, die veelbelovend is.

Pallitatieve Effecten

Kanker

Speca (2000) vindt significante afname in angst, depressie, boosheid, verwarring en stress symptomen, ook na follow-up meting een half jaar later. (n=90)
Carlson (2004) vindt een toename in kwaliteit van leven bij borst- en prostaatkankerpatiënten (n=69).

Chronische pijn

In een groep van n=90 nemen stemmingsstoornissen met de helft af; algemene psychische symptomen nemen af met een derde. De vermindering van psychische symptomen houdt wel, de verminderde stemmingsstoornissen houden geen stand bij follow-up. (Kabat-Zinn, 1985, 1986).

Preventie hartziekten

Er bestaat een correlatie tussen variabiliteit in hartritmes en de prognose van hartziekte: weinig variabiliteit betekent groter risico voor plotselinge hartstilstand. Mensen die mindfulness meditatie praktiseren hebben een toegenomen variabiliteit. Dit suggereert een verband tussen de meditatieve staat en de autonome sturing van hartritme fluctuaties, met positief effect op de kwaliteit van het hartritme. (Lazar 2005).

Aan Aandachttraining verwante Methoden

Er worden steeds meer resultaten gepubliceerd van benaderingen die op mindfulness zijn gebaseerd. Zij werken met andere methoden dan de aandachttraining, daarom zijn zij niet in dit overzicht opgenomen. De resultaten zijn echter het vermelden waard.
Schwartz (1996) heeft een methode met mindfulness-elementen ontwikkeld voor obsessief-compulsief gedrag (dwangneurosen).
Linehans Dialectical Behavior Therapy (DBT) (Linehan 1993) is de voorkeursbehandeling bij borderline persoonlijkheidsstoornissen geworden. Deze benadering is ook in opkomst bij de behandeling van verslaving (Linehan 1999).
Hayes’ (1999) Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is vooral gericht op het accepteren (in plaats van controleren) van onplezierige emoties zoals boosheid, angst, pijn en verdriet.
Tenslotte zijn er andere meditatieprogramma’s zoals Transcendente Meditatie (TM) en Benson’s Relaxation Response programma (RR) met inmiddels een forse ‘body of knowledgde’ wat betreft werkzaamheid en lange termijneffecten.

Literatuur

•  Astin, J.A. (1997). Stress reduction through mindfulness meditation. Psychotherapy and psychosomatics 66, 97-106.
• Baer, R. (2003). Mindfulness training as a clinical intervention: a conceptual and empirical review. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 125-142.
• Bishop, S. (2002). What do we really know about mindfulness-based stress reduction? Psychosomatic Medicine, 64, 71-84.
• Carlson LE, Speca M, Patel KD, Goodey E. (2004). Mindfulness-based stress reduction in relation to quality of life, mood, symptoms of stress and levels of cortisol, dehydroepiandrosterone sulfate (DHEAS) and melatonin in breast and prostate cancer outpatients. Psychoneuroendocrinology 29 (4): 448-474.
• Davidson RJ, Kabat-Zinn J, Schumacher J, Rosenkranz M, Muller D, Santorelli SF, Urbanowski F, Harrington A, Bonus K, Sheridan JF. (2003). Alterations in brain and immune function produced by mindfulness meditation. Psychosomatic Medicine 65 (4): 564-570.
• Goldenberg, D., Kaplan, K., Nadeau, M., Brodeur, C., Smith, S., Schmid, C. (1994). A controlled study of a stress reduction, cognitive-behavioural treatment program in fibromyalgia. Journal of Musculoskeletal Pain, 2, 53-66.
• Goleman, D., Schwarz, G. (1976). Meditation as an intervention in stress reactivity. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 44 (3), 456-466.
• Grossman P., Niemann L., Schmidt S., Walach H. (2004). Mindfulness-based stress reduction and health benefits. A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research 57(1): 35-43.
• Hayes, S. C., Strosahl, K.D., Wilson, K.G. (1999). Acceptance and commitment therapy: An experiential approach to behaviour change. New York: Guilford Press.
• Kabat-Zinn, J., Lipworth, L., Burney, R. (1985). The clinical use of mindfulness meditation for the self-regulation of chronic pain. Journal of Behavioral Medicine, 8 (2), 163-190.
• Kabat-Zinn, J., Lipworth, L., Burney, R., and Sellers, W. (1986). Four-year follow-up of a meditation-based stress reduction program for the self-regulation of chronic pain: treatment outcomes and compliance. Clinical Journal of Pain 2, 159-173.
• Kabat-Zinn, J., Massion, A.O., Kristeller, J., Peterson, L.G., Fletcher, K., Pbert, L., et al (1992). Effectiviness of a meditation-based stress reduction program in the treatment of anxiety disorders. American Journal of Psychiatry, 149 (7), 936-943.
• Kabat-Zinn, J., Wheeler, E., Light, T., Skillings, A., Scharf, M., Cropley, T.G., et al. (1998). Influence of a mindfulness meditation-based stress reduction intervention on rates of skin clearing in patients with moderate to severe psoriasis indergoing phototherapy (UVB) and photochemotherapy (PUVA). Psychosomatic Medicine, 60 (5), 625-632.
• Kaplan, K., Goldenberg, D., Galvin-Nadeau, M. (1993). The impact of a meditation-based stress reduction program on fibromyalgia. General Hospital Psychiatry, 15, 284-289.
• Kristeller, J., Hallett, C. (1999). An exploratory study of a meditation-based intervention for binge eating disorder. Journal of Health Psychology, 4(3), 357-363.
• Lazar (S.) (2005). Mindfulness Research. In: Mindfulness and Psychotherapy, Ed C.K. Germer (ed.), The Guilford Press.
• Linehan, M. (1993). Skills training manual for treating borderline personality disorder. New York: Guilford Press.
• Linehan, M. , Schmidt, H., Dimeff, L., Craft, J., Katner, J., Comtois, K. (1999). Dialectical behaviour therapy for patients with borderline personality disorder and drug-dependence. American Journal on Addiction 8, 279-292.
• Massion, A. O., Teas, J., Hebert, J.R., Wertheimer, M.D., Kabat-Zinn, J. (1995). Meditation, melatonin, and breast/prostate cancer: Hypothesis and preliminary data. Medical Hypothesis 44, 39-46.
• Miller, J., Fletcher, K. and Kabat-Zinn, J. (1995). Three-year follow-up and clinical implications of a mindfulness-based stress reduction intervention in the treatment of anxiety disorders. Gen. Hosp. Psychiatry17: 192-200.
• Reibel, D., Greeson, J., Brainard, G., Rosenzweig, S. (2001) Mindfulness-based stress reduction and health-related quality of life in a heterogeneous patient population. General Hospital Psychiatry, 23(4), 183-192.
• Robinson FP, Mathews HL, Witek-Janusek L. (2003). Psycho-endocrine- immune response to mindfulness-based stress reduction in individuals infected with the human immunodeficiency virus: a quasiexperimental study. Journal of Alternative and Complementary Medicine: Research on paradigm, practice, and policy 9 (5): 683-694.
• Rosenzweig S, Reibel DK, Greeson JM, Brainard GC, Hojat M. (2003). Mindfulness-based stress reduction lowers psychological distress in medical students. Teaching and learning in medicine 15 (2): 88-92.
• Santorelli, S.F. Effectiveness of a meditation-based stress reduction program in the treatment of anxiety disorders. American Journal of Psychiatry (1992) 149:936-943.
• Santorelli, S.F. (1992). A qualitative case analysis of mindfulness meditation training in an outpatient stress reduction clinic, and its implications for self-knowledge. Doctoral Dissertation, University of Massachusetts School of Education. University Microfilms International, Kalamazoo, MI.
• Segal, Z.V., Williams, J.M.G. & Teasdale, J.D. (2002). Mindfulness–based Cognitive Therapy for Depression.New York; Guilford Press.
• Schwartz, J. (1996) Brain Lock. New York: Regan Books.
• Shapiro, S.L., Schwartz, G.E., Bonner, G. (1998). Effects of mindfulness-based stress reduction on medical and premedical students. Journal of Behavioral Medicine 21, 581-599.
• Speca, M., Carlson, L., Goodey, E., Angen, M. (2000). A randomized, wait-list controlled clinical trial: The effect of a mindfulness meditation-based stress reduction program on mood an symptoms of stress in cancer outpatients. Psychosomatic Medicine, 62 (5), 613-622.
• Stewart TM. Light on body image treatment. Acceptance through mindfulness. Behaviour Modification 2004; 28(6): 783-811.
• Teasdale, J.D., Segal, Z.V., Williams, J.M.G., et al. (2000). Prevention of Relapse/Recurrence in Major Depression by Mindfulness-Based Cognitive Therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 615-623.
• Valentine, E., Sweet, P. (1999). Meditation and attention: A comparison of the effects of concentrative and mindfulness meditation on sustained attention. Mental Health, Religion and Culture, 2 (1), 31-46.
• Williams, K.A., Kolar, M.M., Reger, B.E., Pearson, J.C. (2001). Evaluation of a wellness-based mindfulness stress reduction intervention: A controlled trial. American Journal of Health Promotion 15, 422-432.